زندگی‌نامـه علامـه حلی
طلیعه
برگهای زرین حیـات علامـه حلی با تعهد و صداقت مزین و با تار و پودی از اخلاص و محبت شیرازه گردیده هست . شخصیت های علامه حلی مرزبان بیداری کـه فقه شیعه و معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیـهم السلام را درون سایـه سار ولایت پاسداری کرد و فقاهت را با درفش ولایت بر افراشت .
باشد کـه با دقت و مطالعه درون زندگی این ستاره درخشان روح بلند، شخصیت های علامه حلی ایمان ، لوح دانش و فضیلتهای معنوی و تقوای او را نظاره کنیم و در پرتو معرفت ، هنر، تعهد و اخلاصش ، نبض حرکت دانشـها و تحصیلات خویش را تنظیم نماییم و با شیوه برخورد با رخدادها و فراز و نشیب حوادث روزگار آشنا شویم .
ولادت و خاندان
چنانکه نقل هست مولای متقیـان علی علیـه السلام درون مسیر حرکت از کوفه بـه صفین بر تپه های بابل روی تل بزرگی ایستاد و اشاره بـه بیشـه و نیزاری نمود و این سخن را فرمود: شخصیت های علامه حلی اینجا شـهری هست و چه شـهری !
اصبغ بن نباته از یـاران نزدیک حضرت عرض کرد: یـا امـیرالمومنین ! مـی بینم از وجود شـهری درون اینجا سخن مـی گویی، آیـا درون اینجا شـهری بود و اکنون آثار آن از بین رفته هست ؟
از ایوان طلای امـیرالمومنین علیـه السلام دری بـه رواق علوی گشوده است. شخصیت های علامه حلی بعد از ورود بـه سمت راست، حجره‌ای کوچک دارای پنجره فولادی، مخصوص قبر شریف علامـه حلی است. زائرین بارگاه علوی درون مقابل این حجره توقفی کرده، مرقد شریفش را زیـارت مـی‌کنند و از روح بلندش مدد مـی‌جویند.
فرمود: نـه ! ولی درون اینجا شـهری بـه وجود مـی آید کـه آن را «حله سیفیـه» مـی‌گویند و مردی از تیره بنی اسد آن را بنا مـی‌کند و از این شـهر مردمـی پاک سرشت و مطهر پدید مـی آیند کـه در پیشگاه خداوند مقرب و مستجاب الدعوة مـی‌شوند.
در شب 29 رمضان 648 ق . درون این شـهر فرزندی از خاندانی پاک سرشت ولادت یـافت کـه از مقربان درگاه باری تعالی قرار گرفت . نامش حسن و معروف بـه آیة الله علامـه حلی هست . مادرش بانویی نیکوکار و عفیف ، حسن بن یحیی بن حسن حلی محقق حلی هست و پدرش شیخ یوسف سدیدالدین از دانشمندان و فقهای عصر خویش درون شـهر فقاهت حله هست .
علامـه حلی از طرف پدر بـه “آل مطهر” پیوند مـی خورد کـه خاندانی مقدس و بزرگ و همـه اهل دانش و فضیلت و تقوا بودند. از آنـها آثار و نوشته های گرانقدر بـه یـادگار مانده کـه تا بـه امروز و در امتداد تاریخ مورد استفاده دانش پژوهان قرار گرفته هست . آل مطهر بـه قبیله بنی اسد کـه بزرگترین قبیله عرب درون شـهر حله هست پویند مـی خوردند کـه مدت زمانی حکومت و سیـادت از آنـها بود.
آغاز تحصیل
منزل شیخ سدیدالدین کـه سرشار از کرامت و تقواست ، کودکی را درون خود جای داده کـه مایـه افتخار آن هست . حسن فرزند شیخ گرچه هنوز از عمرش چند سالی بیش نگذشته ، با راهنمایی دلسوزانـه پدرش به منظور فراگیری قرآن مجید بـه مکتب خانـه رفت و با تلاش و پیگیری مداوم و هوش و استعداد خدادادی کـه داشت درون زمان کوتاه خواندن قرآن را بخوبی یـاد گرفت .
فرزند شیخ نوشتن را درون مکتب خانـه آموخت ولی بـه این مقدار راضی نشد. از این رو نزد معلم خصوصی خد رفت و در محضر شخصی بـه نام «محرم » با تلاش و جدیت فراوان درون اندک زمان نوشتن را بخوبی فرا گرفت .
حسن بن یوسف بعد از آموختن کتاب وحی و خط، کم کم آمادگی فراگیری دانشـها را درون خود تقویت نمود و در مراحل اولیـه تحصیل مقدمات و مبادی علوم را درون محضر پدر فاضل و فقیـه خود آموخت و به سببب این همـه فضیلتها و نیکیـها درون سنین کودکی بـه لقب «جمال الدین» (زینت و زیبایی دین ) درون بین خانواده و دانشمندان مشـهور گشت .
در محضر عالمان
جمال الدین درون شـهر حله بزیست و در محضر فقها، متکلمان و فلاسفه والا مقام با کمال ادب زانو زد و از روح بلند و اخلاق و دانش آنان بهره کافی برد و خویشتن را بـه دانش و تهذیب نفس آراست و به تمام فنون و علوم مسلح گردید و از دست آنان بـه دریـافت اجازه نامـه اجتهادی و نقل حدیث مفتخر گردید. حال بـه اختصار بـه نام چند نفر از اساتید بزرگواری اشاره مـی‌کنیم : شیخ یوسف سدیدالدین (پدر ارجمند او)، محقق حلی (602 – 676 ق )، خواجه نصیرالدین طوسی (597 – 672 ق.) سید رضی الدین علی بن طاووس (597 – 664 ق .)، سید احمد بن طاووس (متوفا بـه سال 673 ق.) یحیی بن سعید حلی (متوفا بـه سال 690 ق .) مفیدالدین محمد بن جهم حلی ، علی بن سلیـان بحرانی ، ابن مـیثم بحرانی (626 – 679 ق.)، جمال الدین حسین بن ایـاز نحوی (متوفای 681 ق .)، محمد بن محمد بن احمد کشی (615 – 695 ق )، نجم الدین علی بن عمر کاتبی (متوفا بـه سال 675 ق )، برهان الدین نسفی ، شیخ فاروقی واسطی و شیخ تقی الدین عبدالله بن جعفر کوفی.
درخشش
جمال الدین حسن ، ستاره پر فروغ «آل مطهر» و شـهر فقاهت حله هنوز مدت زمانی از تحصیلش نگذشته بود کـه با ذوق سرشار خدادادی و علاقه وافر، بـه تمام دانشـهای بشری مانند فقه و حدیث ، کلام و فلسله ، اصول فقه ، منطق ، ریـاضیـات و هندسه مسلح گردید و تجربه لازم را بـه دست آورد. آوازه فضل و دانش وی بـه سرعت درون سزرمـین حله و دیگر شـهرها پیچید و در مجالس درس و محیط فرهنگی نام مقدسش را بـه نیکی و احترام یـاد مـی د و «علامـه»اش مـی‌خواندند.
علامـه حلی درون شـهر حله حوزه درس تشکیل داد و علاقه مندان و تشنـه کامان معارف و علوم اهل بیت علیـهم السلام از کوشـه و کنار جذب آن شدند و از دریـای بی کرانش سیراب گشتند.
یکی از دانشمندان مـی گوید: علامـه حلی نظیری ندارد نـه پیش از زمان خودش نـه بعد از آن .ی کـه در مجلس درس او پانصد مجتهد تربیت شد.
از جمله فرزانگان و ستارگانی کـه در محضرش زانو زدند و از انفاس پاک و مکتب پر بار فقهی ، کلامـی و روح بلندش بهره ها بردند از از دست مبارکش بـه دریـافت اجازه نامـه اجتهادی و نقل حدیث مفتخر شدند اینان بودند:
فرزند عزیز و نابغه اش محمد بن حسن بن یوسف حلی معروف بـه “فخر المحققین” (628 – 771 ق )، سید عمـیدالدین عبدالمطلب و سید ضیـا الدین عبدالله حسینی اعرجی حلی (زادگان علامـه حلی ) تاج الدین سید محمد بن قاسم حسنی معروف بـه “ابن معیـه” (متوفی 776 ق )، رضی الدین ابوالحسن علی بن احمد حلی (متوفی 757 ق )، قطب الدین رازی (متوفی 776 ق .)، سید نجم الدین مـهنا بن سنان مدنی ، تاج الدین محمود بن مولا، تقی الدین ابراهیم بن حسین آملی و محمد بن علی جرجانی .
مرجع شیعه
بعد از رحلت محقق حلی درون سال 676 ق زعامت و مرجعیت شیعیـان بـه علامـه حلی منتقل گردید و او درون آن زمان 28 ساله بود كه این بار امانت الهی بر دوش با کفایت او گذاشته شد. بدین سبب بـه لقب مقدس و شریف “آیة الله” مشـهور گردید، کـه در آن روزگار تنـها او بـه این لقب خوانده مـی شد و هر آیة الله مـی‌گفت منظورش علامـه حلی بود.
از فضیلتهای او بود کـه در زندگی کمتر دانشمنعلامـه بـه پیروی از مولا و مقتدایش امـیرالمومنین علیـه السلام نواحی وسیعی را با مال و دست خود آباد کرد و برای استفاده مردم وقف نمود
عصر علامـه
عصر علامـه را حتما زمان توسعه فقه و شیعه و حقانیت مذهب اهل بیت عصمت و طهارت علیـهم السلام و در دوره پیشرفت تمدن و دانش درون گوشـه و کنار جهان اسلام نامـید. چرا کـه علامـه حلی تلاش و کوشش خستگی ناپذیری درون نشر علوم و فقه اسلام بر طبق مذهب اهل بیت نمود و در فقه تحول و شیوه نوی را ارائه کرد.
وی اولین فقیـهی بود کـه ریـاضیـات را بـه عنوان دانشی درون فقه وارد کرد و به فقه استدلالی تکامل بخشید. تاثیری کـه دیدگاه فقهی ، کلامـی و آثار علامـه گذارده بود محور بحث و تکلیـه گاه دانشمندان بر طبق نظرات فقهی فقها و دانشمندان شیعی بود.
حضور چنین دانشمندان دلسوز فرهنگ اسلام و ملت درون دستگاه مغولان، درون پیشرفت علم و جلوگیری مغولان وحشی از تخریب و آتش سوزی مراکز فرهنگی و کتابخانـه ها، نقش بسزایی ایفا کرد، دانشمندانی کـه در انجام این مـهم از آبروی خویشتن سرمایـه گذاشتند و همچون شمع سوختند.
بذر تشیع
آن را کـه فضل و دانش و تقوا مسلم است هر جا قدم نـهد قدمش خیر مقدم است
حضور فقیـه یگانـه عصر علامـه حلی درون ایران و مرکز حکومت مغولان خیر و برکت بود و با زمـینـه هایی کـه حاکم مغول به منظور وی بـه وجود آورده بود کمال بهره را برد و به دفاع از امامت و ولایت ائمـه معصومـین علیـهم السلام برخاست . از این رو بزرگترین جلسه مناظره با حضور اندیشمندان شیعی و علمای مذاهب مختلف برگزار شد. از طورف علمای اهل سنت خواجه نظام الدین عبدالملک مراغه‌ای کـه از علمای شافعی و داناترین آنـها بود برگزیده شد. علامـه حلی با وی درون بحث امامت مناظره کرد و خلافت بلا فصل مولا علی علیـه السلام بعد از رسالت پیـامبر اسلام را ثابت نمود و با دلیلهای بسیـار محکم برتری مذهب شیعه امامـیه را چنان روشن ساخت کـه جای هیچ گونـه تردید و شبهه ای به منظور حاضران باقی نماند.
پس از جلسات بحث و مناظره و اثبات حقانیت مذهب اهل بیت عصمت و طهارت علیـهم السلام اولجایتو مذهب اهل بیت عصمت و طهارت علیـهم السلام، اولجایتو مذهب شیعه را انتخاب کرد و به لقب «سلطان محمد خدابنده» معروف گشت. بعد از اعلان تشیع وی ، درون سراسر ایران مذهب اهل بیت منتشر شد و سلطان بـه نام دوازده امام خطبه خواند و دستور داد درون تمام شـهرها بـه نام مقدس ائمـه معصومـین علیـهم السلام سکه زنند و سر درون مساجد و اماکن مشرفه بـه نام ائمـه مزین گردد.
یکی از دانشمندان مـی نویسد: اگر به منظور علامـه حلی منقبت و فضیلتی غیر از شیعه شدن سلطان محمد بـه دست او نبود، همـین به منظور برتری و افتخار علامـه بر دانشمندان و فقها بس بود حال آنکه مناقب و خوبیـهای وی شمارش یـافتنی نیست و آثار ارزنده اش بی نـهایت هست .
علامـه درون ایران
آیة الله علامـه حلی ، عارف و فقیـه بر جسته شیعه ، درون ایران باقی ماند و حدود یک دهم از عمر شریفش درون این خطه گذشت . او درون این مدت خدمات بسیـار ارزنده ای نمود و در نشر علوم و معارف اهل بیت علیـهم السلام کوشش فراوان نمود و شاگردان زیـادی را تربیت کرد.
علامـه چه درون شـهر سلطانیـه و چه درون مسافرتها بـه دیگر شـهرهای ایران پیوسته ملازم با سلطان بود بـه پیشنـهاد وی سلطان دستور داد مدرسه سیـاری را از خیمـه و چادر، دارای حجره و مدرس آماده کنند که تا با کاروان حمل گردد و در هر منزلی کـه کاروان رحل اقامت کرد خیمـه مدرسه درون بالاترین و بهترین نقطه منزل بر پا شود.
او علاوه بر تدریس و بحث و مناظره با دانشمندان اهل سنت و تربیت شاگردان ، بـه نوشتن کتابهای فقهی ، کلامـی و اعتقادی مشغول بود، چنانکه درون پایـان بعضی از کتابهای خود نگاشته هست : این نوشته درون مدرسه سیـار سلطانیـه درون کرمانشاهان بـه اتمام رسید. وی کتاب ارزشمند «منـهاج الکرامـه» را کـه در موضوع امامت هست برای سلطان نوشت و در همان زمان پخش گردید.
علامـه حلی بعد از یک دهه تلاش و خدمات ارزنده فرهنگی و به اهتزاز درون آوردن پرچم ولایت و عشق و محبت خاندان طهارت علهیم السلام درون سراسر قلمرو مغولان درون ایران ، درون سال 716 ق . بعد از مرگ سلطان محمد خدابنده ، بـه وطن خویش سرزمـین حله برگشت و در آنجا بـه تدریس و تالیف مشغول گردید و تا آخر عمر منصب مرجعیت و فتوا و زعامت شیعیـان را بـه عهده داشت.
بعد از رحلت محقق حلی درون سال 676 ق زعامت و مرجعیت شیعیـان بـه علامـه حلی منتقل گردید و او درون آن زمان 28 ساله بود كه این بار امانت الهی بر دوش با کفایت او گذاشته شد. بدین سبب بـه لقب مقدس و شریف “آیة الله” مشـهور گردید، کـه در آن روزگار تنـها او بـه این لقب خوانده مـی شد و هر آیـه الله مـی گفت منظورش علامـه حلی بود.
فضیلتهای درخشان
انسانـهای نمونـه دارای یک بعد و ارزش خاص نیستند، بلکه ارزشـهای گوناگون را درون خود جمع کرده اند. علامـه حلی از شخصیتهایی هست که از هر نظر مصداق انسان کامل هست و دارای ابعاد گوناگون و فضیلتهای درخشان. او درون تمام دانشـها علامـه بود و گوی سبقت را از دیگران ربود و ارزشـهای ممتازی را کـه دیگران داشتند بـه تنـهایی داشت . وی با اندیشـه و فکر مواج خویش علاوه بر تحولی کـه در فقه ایجاد کرد و در عصر خویش مسیر اندیشـه فقها را متوجه مبانی فقه و معارف اهل بیت عصمت و طهارت علیـهم السلام نمود درون فنون و دانشـهای دیگر چون حدیث تحول بنیـادی بـه وجود آورد و دریچه ای بـه روی محققان درون طول تاریخ گشود کـه مشعل پر فروغی فرا راه آنان شد.
علامـه حلی پرچم ولایت را بر افراشت و با تمام وجود از ولایت و رهبری صحیح دفاع کرد. این عشق سرشار بـه خاندان طهارت علهیم السلام با گوشت ، پوست و استخوانش آمـیخته بود و آنجا کـه در ارتباط با آنان قلم بر صفحه کاغد مـی گذاشت با اخلاص برخاسته از اعماق جانش چنین مـی نگاشت: بزرگترین سرچشمـه دوستی و محبت اهل بیت عصمت و طهارت علیـهم السلام اطاعت و پذیرش حکومت و ولایت آنـهاست و قیـام بر همان شیوه ای کـه آنان ترسیم د… .
سفارش مـی کنم کـه به محبت و عشق ورزی بـه فرزندان فاطمـه زهرا علیـهاالسلام . چون آنان شفاعت کنندگان ما هستند درون روزی کـه مال و فرزندان به منظور ما سودی نخواهند داشت … از چیزهایی کـه خداوند بر ما احسان کرد اینکه درون بین ما آل علی علیـه السلام را قرار داده هست . خداوندا، ما را بر دوستی و محبت آنان محشور کن و ازانی قرار ده کـه حق جدشان پیـامبر و نسلش را ادا کرده اند.
از فضیلتهای او بود کـه در زندگی کمتر دانشمنعلامـه بـه پیروی از مولا و مقتدایش امـیرالمومنین علیـه السلام نواحی وسیعی را با مال و دست خود آباد کرد و برای استفاده مردم وقف نمود و این یکی د و فقیـهی بـه چشم مـی خورد. یکی از دانشمندان مـی نویسد: به منظور وی آبادیـهای زیـادی بود کـه خود نـهرهای آب آنـها را حفر و با پول و ثروتش زنده کرد. این آبادیـها بهی تعلق نداشت و در زمان حیـاتش آنان را وقف کرد.
غروب ستاره حله
پایـان زندگی هر بـه مرگ اوست جز مرد حق کـه مرگ وی آغاز دفتر هست محرم سال 726 ق . به منظور شیعیـان و پیروان راستین اسلام فراموش نشدنی هست . عزا و ماتم آنان افزون هست . بویژه حله این سرزمـین مردان پاک سرشت و عاشقان اهل بیت علیـهم السلام شور و ماتم بیشتری دارد.
از ایوان طلای امـیرالمومنین علیـه السلام دری بـه رواق علوی گشوده است. بعد از ورود بـه سمت راست، حجره‌ای کوچک دارای پنجره فولادی، مخصوص قبر شریف علامـه حلی است. زائرین بارگاه علوی درون مقابل این حجره توقفی کرده، مرقد شریفش را زیـارت مـی‌کنند و از روح بلندش مدد مـی‌جویند.
ملخص نوشته‌ای از : محمد حسن امانی ؛
منبع: دین و اندیشـه سایت تبیـان
[زندگی‌نامـه علامـه حلی - جذاب شخصیت های علامه حلی]
نویسنده و منبع | تاریخ انتشار: Sat, 14 Jul 2018 07:12:00 +0000